Vanille, chocolade of bizarre variaties zoals ijs met knoflook of kaas – alle ijsvariëteiten hebben één ding gemeen: ze zijn koud. Dit is precies wat een korte, stekende hoofdpijn veroorzaakt bij één op de drie mensen, zo blijkt uit onderzoek dat gepubliceerd werd in het British Medical Journal.
IJshoofdpijn is een pijn die aanvoelt alsof de hersenen kort bevriezen en, als je even stopt met ijs eten, al snel weer ontdooien. In het Engels wordt het fenomeen treffend ‘brain freeze’ genoemd.
IJshoofdpijn is in principe heel normaal. Uiteindelijk doen ook andere lichaamsdelen pijn als het te koud wordt. De reden: pijnreceptoren reageren op de kou en melden gevaar voor de hersenen. Een ijzige kou kan immers ernstige gevolgen hebben voor ons lichaam.
Als je een ijsblokje lang genoeg tegen het voorste gedeelte van je gehemelte houdt, zal het vroeg of laat ook pijn doen. Maar dat duurt enige tijd. Brain freeze moet zich daarom anders ontwikkelen. Er zijn verschillende verklaringen en we nemen de meest actuele door.
IJshoofdpijn: hoe krijg je dat?
Bevriezing van de hersenen is één van de meest voorkomende vormen van hoofdpijn. Toch is het nog weinig onderzocht en is er weinig bekend over de herkomst, vertelt Ole Hensel. Op de afdeling Neurologie van het Universitair ziekenhuis in de Duitse stad Halle heeft hij met verschillende onderzoeken deze vorm van hoofdpijn onderzocht.
"Ons onderzoek suggereert dat er tot 50 procent meer bloed naar de hersenen stroomt, als er ijshoofdpijn optreedt. Tegelijkertijd daalt de hartslag en stijgt de bloeddruk", zegt Hensel.
Wanneer koud ijs plotseling het achterste deel van het gehemelte bereikt, raakt dat drie belangrijke zenuwen. Vooral de gevoelige nervus trigeminus, of drielingzenuw, wordt geprikkeld. Die verbindt de mondholte, kaak en ogen met de hersenstam. De zenuw signaleert koude, bloedvaten verwijden zich om zo snel mogelijk warm bloed in de hersenen te pompen. Hierdoor komen de zenuwcellen onder druk te staan en reageren ze met pijnsignalen. De daaropvolgende vernauwing van de bloedvaten verlaagt de druk voordat deze gevaarlijk wordt. Het resultaat: de pijn neemt weer af.
"Deze effecten doen ons denken aan de duikreflex", legt Hensel uit. "Het bevochtigen van het gelaat of de mond met koud water zorgt ervoor dat uitwendige organen van het lichaam, zoals armen en benen, minder bloed krijgen en dat belangrijke organen, zoals hart en hersenen, meer bloed krijgen. Dit beschermingsmechanisme optimaliseert de bloedtoevoer in de vitale organen en beschermt tegen onderkoeling." Bij dieren zoals eenden en walvissen is de reflex speciaal ontwikkeld zodat ze langer onder water kunnen blijven, aldus Hensel.
IJshoofdpijn is niet gevaarlijk, bevestigt dokter Daniel Utpadel-Fischle uit München. Het duurt maar een paar seconden en verdwijnt dan vanzelf. Pijnstillers zijn daarom zinloos - tegen de tijd dat ze in werking treden, is de bevriezing van de hersenen al voorbij.
Het kan echter helpen om het gehemelte met de tong te verwarmen of om warm water te drinken, zegt Utpadel-Fischler. Andere tip: eet langzaam en verwarm het ijs in je mond zonder het gehemelte aan te raken, als dat lukt.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Business Insider Deutschland.